Կապպադովկիա, Կիլիկիա տուր և հանգիստ Միջերկրականի ծովափին

• Անցում Սեբաստիայով (Սըվազով)
• Կեսարիա, Կեսարիայի հայկական գործող Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի
• Կախարդական Կապադովկիա աննման տեսարժան վայրեր

Նախաճաշից հետո կուղևորվենք պատմական Սեբաստիա (Սըվազ)՝ Մխիթար Սեբաստացու ծննդավայր: Կտեսնենք քաղաքը, հայտնի միջնադարյան Կեռ կամուրջը: Ապա կճանապարհվենք դեպի հնամենի Կեսարիա: Կեսարիայում կայցելենք գործող հայկական Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին, կտեսնենք նաև հարևանությամբ գտնվող հայկական վարժարանի շենքի կիսաավերակը:

Կշարունակենք ճանապարհը և կհասնենք կախարդական Կապադովկիա: Կշրջենք այստեղի աննման հուշարձաններով՝ սնկաձև բուրգեր, ժայռափոր եկեղեցիներ, հնագույն բնակավայրեր: Ցանկության և հնարավորության դեպքում կարող եք այցելել նաև «Սնկաձև բուրգերի և եկեղեցիների հովիտ – Բացօթյա թանգարան» (լրացուցիչ վճարով): Գիշերակաց հյուրանոցում Կապադովկիայում:

Առավոտյան կուղևորվենք Վենետիկի Մխիթարյան Միաբանության հիմնադիր Մխիթար Սեբաստացու ծննդավայր Սեբաստիա (Սըվազ) քաղաք: Ժամանակին քաղաքը եղել է առևտրի խոշոր կենտրոն, ունեցել է հայկական վարժարաններ ու վանքեր: Հայ բնակչությունն այստեղ զբաղվել է այդ թվում զինագործությամբ և գորգագործությամբ: Սեբաստիա կտեսնենք Քըզըլըրմաք (պատմական Ալիս) գետի վրայի Թեք կամուրջը, որի երկարությունը 180 մ. է: 12-13-րդ դդ. կառուցված այս կամուրջով էր ժամանակին անցնում գլխավոր ճանապարհը Սեբաստիայից դեպի Սիրիա և Միջագետք: Կանցնենք Սեբաստիան ու կհասնենք հնամենի Կեսարիա: Կայցելենք դեռևս կանգուն մնացած գործող հայկական Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին ու եկեղեցուն կից վարժարանի շենքի ավերակները: Քաղաքը հռոմեական շրջանում անվանել են Կեսարիա, ի պատիվ Օկտավիանոս կայսեր:

Քաղաքի հետ ծանոթությունից հետո կշարունակենք ճանապարհը և կհասնենք կախարդական Կապադովկիա (Գամիրք):

Քաղաքակրթության հնագույն հուշարձաններով հարուստ այս տարածքում մարդկային երևակայությունն անգամ անզոր է հասկանալ սնկաձև բուրգերի ու ժայռափոր եկեղեցիների գաղտնիքները: Միասին կշրջենք հեքիաթային վայրում՝ հիանալով հազարամյակների պատմություն ունեցող սնկաձև բուրգերով, ժայռափոր եկեղեցիներով, հնագույն բնակավայրերով: Կգիշերենք Կապադովկիայի հյուրանոցում:

• Կապադովկիա, հրաշք տեսարաններ, Սնկաձեւ բուրգերի հովիտ
• Անցում Լեռնային, Դաշտային և Ծովային Կիլիկիայով
• Միջերկրական ծով, Կոռիկոսի ոսկեավազ ծովափ

Վաղ առավոտյան ցանկացողների համար կարող ենք կազմակերպել օդապարիկներով թռիչք՝ ցնցող զգացողություն… (Թռիչքը լրացուցիչ վճարով է, նման ցանկության դեպքում պետք է տեղեկացնել Նարեկավանքին մեկնելուց առաջ:) Կապադովկիայում օդապարիկներով թռիչքի ժամանակակ բացվում է աներևակայելի տեսարան դեպի Սնկաձև բուրգերի հովիտ և ամբողջ տարածաշրջան:

Հրաժեշտ տալով Կապադովկիային՝ կուղևորվենք հարավ, կկտրենք կանցնենք Տավրոսյան լեռները, Լեռնային և Դաշտային Կիլիկիայով ճանապարհը մեզ կհասցնի Ծովային Կիլիկիա: Կտեղավորվենք Միջերկրական ծովի ափին, արևոտ Կոռիկոսի հենց ծովեզրին գտնվող հյուրանոցում:

Վաղ առավոտյան հնարավորության դեպքում, եթե խմբի անդամների մեջ ցանկացողներ լինեն, կարող թռչել օդապարիկով (լրացուցիչ վճարով): Վերևից բացվող տեսարանը դեպի սնկաձև ժայռերի հովիտ ուղղակի աներեևակայելի գեղեցիկ է:

Հեքիաթային Կապադովկիայից կուղևորվենք «…Չքնաղ երկիր մեր Արմենիո», մեր հոգու տենչ ու մեր կարոտ Կիլիկիա: Կանցնենք Լեռնային, Դաշտային և Ծովային Կիլիկիայով: Կհասնենք Կիլիկյան Հայաստանի բերդաքաղաք ծովափնյա Կոռիկոս, որ գտնվում է լեռներով շրջապատված և մշտադալար բուսականությամբ ծածկված գեղատեսիլ հովտում: Կոռիկոսի լողափը ծածկված է մանրիկ ոսկեգույն ավազով: Գիշերակաց Կոռիկոսի ոսկեավազ ծովափին գտնվող հյուրանոցում:

• Սելևկիայի միջնադարյան բերդ
• «Դրախտ և դժոխք» ճեղքվածքներ
• «Առեղծվածային քարանձավ»
• Հռոմեական ամֆիթատրոն կամ «Երեք Գրացիաներ»

Հանգիստ Միջերկրական ծովի ափին, ցանկացողների համար նաև էքսկուրսիա (լրացուցիչ վճարով) դեպի տեսարժան վայրեր. Սելևկիայի բերդ, խորհրդավոր «Դրախտ և դժոխք»՝ երկրի կեղևում բնական մեծ ճեղքվածքներ, «Առեղծվածային քարանձավ», Հռոմեական ամֆիթատրոն, «Երեք Գրացիաներ»՝ անտիկ խճանկար հռոմեական բաղնիքում: Գիշերակաց հյուրանոցում Կոռիկոսի ծովափին:

Առավոտյան կվայելենք ջինջ և հանգիստ Միջերկրական ծովը, ջերմ արևն ու ոսկե ավազը: Ապա ցանկացողները խմբի ուղեկցողի հետ միեասին կմեկնեն էքսկուրսիայի հետաքրքիր պատմական վայրեր (լրացուցիչ վճարով):

Այս տպավորություններով հարուստ էքսկուրսիայի շրջանակներում կայցելենք միջնադարյան հայտնի Սելևկիայի բերդ՝ կառուցված բարձր բլրի վրա: Կտեսնենք խորհրդավոր «Դրախտ և դժոխք» յուրօրինակ կիրճերը:

«Դրախտում» կարող ենք իջնել բազմաթիվ աստիճաններով մինչև ամենաներքևում գտնվող Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու ավերակը: Քիչ հեռու գտնվում է նաև Զևսի հզոր տաճարի մնացորդները: Ապա կհիանանք «Առեղծվածային քարանձավ»-ով, որտեղ իրականն ու երևակայականը միահյուսվում են իրար: Ծրագրի վերջում կտեսնենք լավ պահպանված Հռոմեական ամֆիթատրոն կամ «Երեք Գրացիաներ» կոչվող անտիկ խճանկար, որը զարդարում է հռոմեական բաղնիքը: Երեկոյան կվերադառնանք Կոռիկոսի ծովափ: Կգիշերենք հյուրանոցում:

• Մերսինի հին և նոր նավահանգիստ
• Մերսին քաղաքի հայտնի “Ֆորում” մոլ (“Սթարբաքս”)
• Պատմական Տարսոն, Պողոս առաքյալի ծննդավայր, Կլեոպատրայի դարպասներ
• Հայկական եկեղեցի (այժմ՝ մզկիթ), Սբ. Պողոս առաքյալի տուն

Շարունակում ենք վայելել հանգիստը ծովափին: Ցանկացողների հետ միասին կմեկնենք Մերսին և Տարսոն քաղաքներում էքսկուրսիայի (լրացուցիչ վճարով): Սբ. Պողոսի ծննդավայր Տարսոնում կտեսնենք նրա տունը, սուրբ ջրհորը, մզկիթի վերածված միջնադարյան հայկական եկեղեցին, Կլեոպատրայի դարպասները և այլ կարևոր պատմական վայրեր:

Ապա կգնանք Մերսին՝ տարածաշրջանի ամենամեծ և հայտնի նավահանգստային քաղաք, կշրջենք առևտրի կենտրոններից մեկում կամ նավահանգստում: Երեկոյան կվերադառնանք Կոռիկոս՝ վայելելու ծավափի երեկոն և խաղաղ միջավայրը:

Շարունակում ենք հանգիստը գեղեցիկ ծովի ափին: Ցանկացողները կարող են մեկնել էքսկուրսիայի (լրացուցիչ վճարով):

Այսօրվա ծրագրում են Մերսին և Տարսոն քաղաքները: Նախ կայցելենք պատմական Տարսոն կամ Տարսուս քաղաք, որ Կիլիկյան Հայաստանի մայրաքաղաքներից մեկն է եղել: Այն Սբ. Պողոսի ծննդավայրն է, և մենք կտեսնենք առաքյալի տունը, բակում գտնվող Սուրբ ջրով լի ջրհորը: Տարսոնում պահպանվել է Կիլիկիայի թագավորության օրոք կառուցված Սուրբ Պողոս հայկական եկեղեցին: Կարևոր տեսարժան վայրերից է Կլեոպատրայի դարպասները և մի շարք այլ պատմական վայրեր, որոնք նույնպես կայցելենք մեր ծրագրի շրջանակներում:

Այնուհետև կմեկնենք տարածաշրջանի ամենամեծ նավահանգիստ համարվող Մերսին քաղաք: Այստեղ կարող ենք զբոսնել հին ու նոր նավահանգիստներում կամ շրջել/առևտուր անել մեծ և հայտնի “Ֆորում” կոչվող առևտրի կենտրոնում, ուր ի միջի այլոց գործում է հայտնի “Սթարբաքս” սրճարանը:

Ապա կվերադառնանք Կոռիկոսի ծովափ և կվայելենք նրա գեղեցիկ մայրամուտը:

• Ծովի ափին հանգիստ
• Ադանա քաղաք
• Սիսի բերդ
• Անավարզա բերդ
• Լևոնի բերդ

Հանգիստ Միջերկրական ծովի ափին: Ցանկացողները (լրացուցիչ վճարով) կարող են մեկնել էքսկուրսիայի դեպի Ադանա և Կիլիկիո բերդեր՝ Սիս, Անավարզա, Լևոն: Ադանա քաղաքն այսօր տարածաշրջանի կենտրոնն է, իսկ Օսմանյան շրջանում այն կարևոր հայկական մշակութային օջախ էր: Հայկական ժառանգությունից բացի կտեսնենք քաղաքի հայտնի տեսարժան վայր 2-րդ դարի հռոմեական կամուրջը:

Ադանայում զբոսնելուց հետո կուղևրորվենք Կիլիկիայի հայոց թագավորության սիրտ և կաթողիկոսի նստավայր՝ հզոր Սիս:

Ինչպես գրում էին մեր պատմիչները՝ “Սսո բերդն է թագավոր”… Սիսից հետո կշարժվենք դեպի Կիլիկիո ևս մի մայրաքաղաք՝ Անավարզա կամ Անարզաբա, ուր լավ պահպանվել է ոչ միայն բարձր ժայռի վրա գտնվող միջնաբերդը, այլ նաև քաղաքի միջնադարյան պարիսպը և այլ շինություններ: Հաջորդը մեր ծրագրում՝ Դաշտային Կիլիկիայի արևելյան պաշտպան Լևոնի կամ Օձերի բերդն է: Երեկոյան կվերադառնանք Կոռիկոս և կշարունակենք հաճելի ժամանցը ծովափին:

Հաճելի հանգիստը Միջերկրական ծովի ափին շարունակվում է: Ցանկության դեպքում (լրացուցիչ վճարով) գիդ-ուղեկցողի հետ կմեկնենք էքսկուրսիայի: Ծրագրի առաջին կետը երբեմնի ծաղկուն Ադանան է: Քաղաքի պատմական կենտրոնը գտնվում է Սարոս կամ Սեյհան գետի ափին, ուր մինչ օրս պահպավել է Հռոմի Հադրիանոս կայսեր 2-րդ դարում կառուցված հսկայական կամուրջը: Օսմանյան շրջանում Ադանան կարևոր հայկական մշակութային օջախ էր: Այստեղ գործում էին հայկական դպրոցներ, վարժարաններ, տպարաններ: Ադանայում կտեսնենք նաև երկրի մեծությամբ 2-րդ 6 մինարեներով մզկիթը, որի հետ կապված կարևոր պատմություն կա…

Ադանայից կգնանք տեսնելու ատամնավոր պարիսպներով պաշտպանված Սիս ամրոցը՝ Կիլիկիայի հայկական թագավորության մայրաքաղաքներից ամենաանառիկը: Այն գտնվում է բարձր ժայռոտ լեռան վրա՝ կանաչ այգիների հովտի մեջտեղում, ինչը շատ գեղեցիկ տեսարան է: Օձաձև ճանապարհը մեզ կբերի հզոր միջնաբերդի մուտքի մոտ, այն բավականին լավ պահպանված է, իսկ ներսից կարող ենք տեսնել նախկին պալատների, եկեղեցիների, պահեստների ավերակներ: Հայաշատ Սիսը ունեցել է կաթողիկոսանիստ վանք, հիվանդանոցներ, վարժարաններ, դպրոցներ, այստեղ են սովորել են Կիրակոս Գանձակեցին և Մխիթար Գոշը:

Սսից հետո կշարժվենք դեպի Կիլիկիո դաշտի պահապան Անավարզա հայոց իշխանանիստ քաղաք, որը հիշեցնում է ժամանակի մեջ սառած Պոմպեյը: Իսկ վերջում կայցելենք Լևոն Ա թագավորի կառուցած Լևոնի կամ Օձերու բերդ, որը հսկել է այստեղով անցնող մետաքսի ճանապարհը: Այստեղից էլ կվերադառնանք Կոռիկոս ու կարող ենք հաճելի ժամանակ անցկացնել ծովափնյա զբոսուղում կամ հյուրանոցի այգում՝ ամփոփելով օրվա մեր տպավորությունները:

• Հանգիստ Միջերկրականի ծովափին
• Կոռիկոսի ծովային բերդ
• Էքսկուրսիա Մուսալեռ. Վաքըֆ գյուղ, Անտիոք, Իսկենդերուն

Ծովային հանգիստը հրաշալի ափին շարունակվում է: Վայելում ենք մեր վերջին օրը Կոռիկոսում, ցանկության դեպքում ընտրում ենք էքսկուրսիաներ: Կարճատև տարբերակը Կոռիկոսի ծովային բերդի այցելություն է, մեկնում ենք նավակով: Կղզյակի վրա գտնվող այս գեղեցիկ ամրոցում մինչ օրս պահպանված են միջնադարյան հայերեն արձանագրություններ:

Եվս մեկ էքսկուրսիոն տարբերակ է Մուսա լեռ այցելութունը, որը սակայն մեկ ամբողջ օր կտևի, բայց արդյունքում կտեսնենք Մուսալեռան հայաբնակ գյուղեր, Անտիոք քաղաքը, Ալեքսանդրետը (Իսկենդերուն), Հայոց Ծոցը, “Քառասուն մանկանց” գործող հայկական եկեղեցին: Ուշ երեկոյան կվերադառնանք և կնշենք ծովափին մեր վերջին օրը թեյի սեղանի շուրջ հաճելի միջավայրում:

Կվայելենք վերջին օրը ծովափին, կարող ենք նավարկել աշտարակներով շրջապատված Կոռիկոսի ծովային բերդ: Այն Կիլիկիայի թագավորության կարևոր նավահանգիստ է եղել և խոշոր առևտրային կենտրոն: Ծովային բերդը գրավում է մի ամբողջ կղզու տարածք: Բերդի ամրությունների վրա դեռ տեսանելի են հայոց թագավորների գրերը: Բերդում շրջելուց հետո կնավարկենք դեպի լողափ ու կվայելենք երեկոն:

Մեկ այլ էքսկուրսիայի տարբերակ էլ կա, որը սակայն տևում է ամբողջ օր՝ այցելութուն Մուսալեռ: Կոռիկոսից կմեկնենք դեպի Հայոց Ծոց, Հաթայ մարզ: Կանցնենք Դորթյոլ քաղաքի մոտով, Իսսոս տեղանքով, այստեղ մ.թ.ա. 333 թ. Ալեքսանդր Մեծը պարտության մատնեց Դարեհին: Ալեքսանդրետ-Իսկենդերունում կայցելենք հայտնի “Քառասուն մանկանց” եկեղեցի, որ մինչ օրս գործում է և հայ քահանա ունի: Այնուհետև կանցնենք Բեյլանի լեռնանցքը և կհասնենք Անթաքիա (ժամանակվա Անտիոք, որը մայրաքաղաքն էր հզոր Սելևկիայի թագավորության 4-2-րդ դդ մ.թ.ա.): Անթաքիայի միջով կուղևորվենք Սամանդաղ կամ Սուետիա գավառ, ուր միակ հայկական գյուղն է Թուրքիայում՝ Վաքըֆլըն: Գյուղը Մուսա լեռան ստորոտին է, այս լեռան վրա էր, որ 1915 թ. հայերը հերոսաբար պաշտպանվեցին օսմանյան բանակից և կարողացան փրկվել կոտորածից (Ֆրանս Վերֆելը իր «Մուսա լեռան 40 օրը» գրքում մանրամասն նկարագրում է այս իրադարձությունները): Վաքըֆում կայցելենք գյուղի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի, կհանգստանանք եկեղեցու գողտրիկ բակում, կծանոթանանք տեղի բնակիչների հետ: Երեկոյան կվերադառնանք մեր հյուրանոց:

• Անցում Այնթապով
• Ուրֆա քաղաք. Սուրբ ձկների ավազան
• Դիարբեքիր և Մուշ
• ԿԱՄ Մալաթիա, Հրանտ Դինքի թաղամաս և եկեղեցի
• Հին Խարբերդ և Մուշ

Վաղ առավոտյան դեռ կհասցնենք վայելել Կոռիկոսի հրաշալի ծովը: Նախաճաշից հետո և կշարժվենք դեպի Մուշ: Ճանապարհը կանցնի տարածաշրջանի ամենազարգացած քաղաքներից Այնթապով/Գազիանթեպ ապա Ուրֆայով/Շանլըուրֆա: Ուրֆայի պատմական բերդի տակ դադար կառնենք և կտեսնենք Սուրբ ձկների ավազանը: Մի փոքր հանգստից հետո կշարժվենք դեպի Դիարբեքիր:

Դիարբեքիրը պատմական Ամեդն է, որ արևմտահայերը Տիգրանակերտ են կոչում: Տիգրիսի վրա կառուցված այս քաղաքը հայտնի էր որպես բազմաթիվ մշակույթների կենտրոն: Պատմական կենտրոնում է հայկական Սուրբ Կիրակոս գեղեցիկ եկեղեցին, այն գործող է համարվում, և մենք կայցելենք այն (եթե այս թաղամասը բաց լինի): Ապա Բինգյոլի լեռներով ճանապարհը մեզ կհասցնի Մշո դաշտ: Գիշերակաց Մուշի հյուրանոցում:

ԿԱՄ Այնթապ չհասաց կթեքվենք դեպի Մարաշի լեռներ, կհասնենք Մալաթիա, ուր կտեսնենք Հրանտ Դինքի թաղամասը և Սուրբ Երրորդություն կիսականգուն եկեղեցին: Եփրատի ջրամբարների մոտով կհասնենք Էլազըղ և կբարձրանանք հին Խարբերդ: Մի փոքր հանգիստ գեղեցիկ այգում և ճանապարհը կտանի դեպի Բինգյոլ քաղաք, հետո կիջնենք Մուշ: Գիշերակաց Մուշում:

Ծովափնյա հանգստի համար դեռ ունենք առավոտյան ժամերը: Կնախաճաենք և կշարժվենք դեպի արևելք՝ Ադանա և Այնթապ, այսօրվա երթուղու վերջին կետը Մուշն է: Ճանապարհին կանգառ կունենանք արևային Ուրֆայում՝ Սուրբ ձկների ավազանի մոտ, որի լեգենդը կապված է Աբրահամ նախահոր հետ: Ապա կշարունակենք մեր ուղին դեպի Դիարբեքիր-Ամիդ քաղաք, որը նաև Տիգրանակերտ են անվանում:

Տպավորիչ են հին Ամեդի հզոր պարիսպները Տիգրիս գետի հարևանությամբ, որոնց երկարությունը 6 կմ է: Կենտրոնում բազմաթիվ պատմական կառույցներ են պահպանվել՝ քարվանսարաներ, մզկիթներ, եկեղեցիներ: Այն հայտնի էր որպես բազմաթիվ ազգերի համատեղ ապրելու և բարգավաճելու կենտրոն: Այստեղ դեռ գործում են հայկական և ասորական եկեղեցիներ: Պատմական կենտրոնում է գտնվում հայկական գործող  Սուրբ Կիրակոս հզոր եկեղեցին, ուր ցանկության դեպքում կայցելենք (եթե թաղամասը բաց լինի այցելուների համար): Ճանապարհը տանում է դեպի հյուսիս՝ Բինգյոլ քաղաք, ապա դեպի Մուշ: Գիշերակաց Մուշի հյուրանոցում:

ԿԱՄ Ադանա-Այնթապ մայրուղուց կթեքվենք դեպի Մարաշ, կանցնենք Տավրոսի լեռները և կհասնենք Մալաթիա: Կտեսնենք Հրանտ Դինքի հայրենի թաղամասը և կիսականգուն Սուրբ Երրորդություն եկեղեցին: Ապա Եփրատի հսկայական ջրամբարների մոտով կանցնենք դեպի Էլազըղ, որտեղից դեպի վեր կելնենք տեսնելու հին Խարբերդի ամրոցը: Բերդի մոտի գեղեցիկ այգում հանգստից հետո կշարունակենք ճանապարհը դեպի Բինգյոլ քաղաք, որից հետո կիջնենք Մշո դաշտ: Գիշերակաց Մուշ քաղաքում:

• Մուշ, Սուրբ Մարինե եկեղեցի
• Սուլուխի կամուրջ եւ Արածանի գետ
• Բինգյոլի լեռներ, Խնուս, Բասենի դաշտ
• Հովվի կամուրջ, Արաքս գետ
• Սարիղամիշի անտառներ, Կարս քաղաք
• Կարսի բերդ, Ս. Առաքելոց, Վարդանի կամուրջ, Չարենցի տան վայր

Առավոտյան կբարձրանանք հին Մուշ, որտեղ գտնվում է Սուրբ Մարինե եկեղեցու կիսաավերակը: Ապա դուրս կգանք քաղաքից և կճանապրհվենք դեպի Եփրատ-Արածանի՝ տեսնելու հայտնի գետը և Սուլուխի կամուրջը: Հրաժեշտ կտանք Մշո դաշտին և կշարժվենք դեպի Խնուս, Բինգյոլի լեռներ և Բասենի դաշտ: Այստեղ կկանգնենք միջնադարյան գեղեցիկ Հովվի կամրջի մոտ՝ Արաքսի վրա և մի փոքր հանգստանալուց հետո Սարիղամիշի անտառների միջով կհասնենք Կարս: Քաղաքում պտույտի ժամանակ կտեսնենք Կարսի բերդը, Ս. Առաքելոց եկեղեցին, Չարենցի տան ավերակների վայրն ու Վարդանի կամուրջը: Ապա Կարսից կշարժվենք թուրք-վրացական սահման, կանցնենք Ջավախքը, վրաց-հայկական սահմանը և կվերադառնանք Երևան:

Նախաճաշից հետո կբարձրանանք Մուշի հին հայկական թաղամաս: Այստեղ կտեսնենք երբեմնի հայաշատ քաղաքի գեղեցիկ եկեղեցիներից Սուրբ Մարինեի կիսաավերակը: Կշարունակենք ճանապարհը դեպի Արածանի գետ, ուր կտեսնենք պատմությունից հայտնի Սուլուխի կամուրջը՝ Գևորգ Չաուշի նահատակման վայրը:

Շարժվելով Մշո դաշտից դեպի հյուսիս բարձրանում ենք Վարդո, ապա անցնում Խնուս և Բինգյոլի լեռներ և իջնում Բասենի դաշտ: Ալիքավոր Բասենի դաշտում կանգառ կանենք գեղեցիկ տուֆաշեն Հովվի կամրջի մոտ, որը հիմնադրվել է դեռևս Արշակունիների օրոք՝ Արաքսի և նրա վտակ Մուրցի միախառնման վայրում: Դադարից հետո կշարունակենք դեպի հրաշագեղ Սարիղամիշի անտառներ, կվայելենք խեժատու ծառերի բույրը, մաքուր օդն ու սառն աղբրի ջուրը: Արբեցած հողից, ջրից թե օդից կհասնենք Կարս:

Բագրատունյաց Հայաստանի մայրաքաղաքում պտույտի ընթացքում կտեսնենք Կարսի անառիկ միջնաբերդը, ամուր կանգուն Առաքելոց եկեղեցին, սև քարե Վարդանի կամուրջն ու Չարենցի տան ավերակների վայրը: Հրաժեշտ տալով թագավորանիստ Կարսին՝ կշարժվենք դեպի Արդահանի մարզ, կանցնենք Չըլդըր լիճը, վրաց-թուրքական սահմանը, Ջավախքը, հայ-վրացական սահմանը, երեկոյան ուշ կժամանենք Երևան: